نورپردازی در ساختمان های مشهور جهان

نورپردازی در ساختمان های مشهور جهان

نورپردازی در ساختمان یکی از مهمترین شاخصه های معماری و طراحی است . نور پردازی بیرونی تاثیر بسزایی در جذب و زیبایی آن دارد.

حال سوال اینجاست که :

آیا همه ی ساختمان ها باید ازنورپردازی خاص و زیادی برخوردار باشند ؟

استفاده از سیستم روشنایی در همه ی ساختمان های شهر غیر ضرروری است و باعث استفاده  ی زیاد مصرف برق و آلودگی بصری است. نورپردازی خاص برای ساختمان های تجاری و ساختمان هایی در مناطق خاص انجام میشود.برای مثال بنای مهمی مانند برج خلیفه ،برج ایفل و یا لوکیشن هایی که برای شناسایی بیشتر لازم است که مشخص باشد نورپردازی میشود.

تکنیک های مختلف نورپردازی در ساختمان ها

از تکنیک های مختلفی که در نورپردازی نمای ساختمان ها استفاده میشود عبارتند از :

(Motion lighting) نورپردازی پویا

به نورپردازی متحرک  گفته میشود که در فاصله های زمانی ثابت حرکت کرده و باعث جاذبه ی بصری بیشتر میشود. این نوع نورپردازی معمولا برای انجام تبلیغات بر روی نمای ساختمان های تجاری استفاده میشود.

نمونه ی این مدل نور پردازی آبنمای موزیکال در دبی است.

در ساخت آبنما از ۶۰۰/۶ لامپ و چراغ مختلف استفاده کرده اند که قابلیت خودنمایی در ۲۵ نوع رنگ گوناگون را دارد. این پدیده ی دست ساز منحصر به فرد که مساحت وسیعی را اشغال کرده است ۲۷۵ متر طول دارد (تقریبا برابر با ۲ زمین فوتبال) و بر روی دریاچه ی ۳۰ هکتاری برج خلیفه ساخته شده است.از ابتدا قرار بود که پخش موسیقی نیز یکی از قابلیت های آبنمای رنگارنگ دبی باشد به همین سبب گوش کردن به موسیقی با تماشای حدومی۲۲۰۰۰ گالن آب در میان زمین و هوا از سرگرمی های محبوب گردشگرانی است که به دیدار آبنمای دبی می روند محسوب میشود.

(Offset lighting) نورپردازی افست

به نورپردازی که از فاصله ی دور برای برجسته کردن ساختار های عمودی ساختمان استفاده میشود ، افست گفته می شود .

مشهور ترین نمونه برای این مدل که ترکیب نورپردازی افست ، دکوراتیو وغرفه سازی ، برج ایفل است .در روز افتتاحیه این برج هزار لامپ گازی به آن متصل شد که همراه با ۲ پروژکتور در بالاترین قسمت آن خودنمایی می کردند. این دو پروژکتور وظیفه روشن کردن سایر بناهای مهم تاریخی کشور فرانسه را بر عهده داشتند.

ایفل نورهای آبی، قرمز و سفید نیز استفاده شدند . قویترین نورهای فانوسی استفاده شده در آن زمان بود. پس از آن تصمیم گرفته شد که هر شب در بازه زمانی مشخص لامپ های گازی روشن شوند تا مردم از آن صحنه دلنشین لذت ببرند. در سال ۱۹۰۰ تصمیم گرفتند از ۵۰۰۰ لامپ برقی یا چراغ الکتریکی با مصرف کمتر برق برای نورپردازی برج ایفل استفاده کنند که به عنوان جنبه جدید تزئینی و دکوراتیو برای آن به کار گرفته شود. در سال ۱۹۳۷ برای نمایشگاه هنر و تکنیک فرانسه، یک ساختاری در زیر طبقه اول برج ایفل نصب گردید که یک لوستر عظیم به آن آویزان بود. برای نورپردازی این بخش از ۱۰ کیلومتر لامپ فلورسنت به همراه ۳۰ نورافکن به رنگ های آبی، طلایی و قرمز استفاده شد.

در سال ۱۹۵۸ حدود ۱۲۹۰ پروژکتور در حفره های کوچکی درون میدان شان دو مارس نصب شدند تا هر روز عصر با پرتاب نور به سمت برج ایفل آن را روشن کنند. به مرور زمان که مسائل مصرف بهینه برق بسیار مهم شدند استفاده از این پروژکتورها و لامپ های پرمصرف نیز مورد اعتراض قرار گرفتند. به همین دلیل در سال ۱۹۵۸ برای نورپردازی برج ایفل برنامه جدیدی در نظر گرفته شد. برج ایفل اولین سازه ای بود که از لامپ های سدیمی برای نورپردازی آن استفاده کردند. به مناسبت صد و بیستمین سالگرد برج ایفل نیز نمایش و هنرنمایی دیگری با نورپردازی در اکتبر ۲۰۰۹ انجام گرفت که تا انتهای ماه دسامبر ادامه داشت. اما این بار در نورپردازی برج ایفل برای صرفه جویی در مصرف برق از لامپ های ال ای دی استفاده شد که تقریبا همزمان با غروب آفتاب، هر یک ساعت، ۱۰ دقیقه روشن می شدند.

(Surface lighting)نورپردازی سطحی

برای نشان دادن بافت نوع متریالی مصرفی در نمای ساختمان ، مورد استفاده قرار میگیرد.

نورپردازی که در ساختمان Lit brothers استفاده شده نورپردازی سطحی است که برای روش نشان دادن بافت ها و ریزه کاری های این سازه استفاده شده است .این ساختمان در فیلادلفیا آمریکا است . این ساختمان قبلا به عنوان یک فروشگاه فعالیت میکرده اما امروزه به بنای تاریخی تبدیل شده و به دلیل استفاده از سنگ های مرمر و معماری قدیمی از این نوع نورپردازی استفاده شده و این باعث معروفیت این فروشگاه در آن منطقه شده است.

(Decorative lighting)نورپردازی دکوراتیو

استفاده از وسایل روشنایی برای افزودن زیبایی به نمای ساختمان را نورپردازی دکوراتیو گفته میشود.تقریبا تمامی سازه های دبی از روش دکوراتیو برای ساختمان ها و برج ها استفاده شده است .

نمایی از بالا از شهر دبی نشان دهنده ی این ادعاست.

(Contouring lighting)نورپردازی کانتورینگ

برای روشن کردن خطوط اصلی ساختمان از شیوه ی کانتورینگ استفاده میشود .

در روشنایی برج ماناکار مکزیکو سیتی از روش کانتورینگ  استفاده شده است.استفاده از لامپ های ال ای دی در برجستگی و فرو رفتگی های نه چندان عمیق این برج باعث ایجاد بافت شده است که وقتی از دور نگاه میکنید حس بافت های عمیق را به شما میدهد.

(booth building)  غرفه سازی   

استفاده از وسایلی که دور از نما قرار گرفته‌اند برای روشنایی یکنواخت نما که نمای کلی قابل مشاهده باشد .

نورپردازی  برج العرب در امارات از نوع نورپردازی غرفه سازی است. از یک چراغ چشمک زن بسیار قوی که تا ۸۵ درصد خاصیت ذخیره ی انرژی را دارد . این ال ای دی با سیستم نور

کنترل میشود .

این سیستم  که در آن هر چراغ ال ای دی ، یک آدرس منحصرDMXپردازی به فرد در شبکه دارد.افکت ها ی ثابت بر روی برج العرب از این سیستم فرمان میگیرد.

چه چیزهایی روی نورپردازی ساختمان تاثیر گزار است ؟

• نوع‌شناسی ساختمان (تاریخی یا غیرتاریخی، هتل، مسکونی، تجاری)
• ارتفاع ساختمان‌ها و عناصر معماری
• عرض عناصر ساختمان
• ویژگی‌های مصالح به‌کاررفته در نما
• رنگ‌های مورداستفاده در نما
• جزئیات فنی مصالح نما

در ادامه  میخواهیم  ساختمان های برتر به لحاظ نورپردازی در جهان را مورد بررسی قرار دهیم :

کره MSG لاس وگاس

ساختمان کروی MSG SPHERE یکی از شگفتی های دنیای فناوری است که در لاس وگاس ساخته شده است.در این ساختمان از روش نورپردازی پویا و غرفه سازی استفاده شده است.

این کُره با ارتفاع ۱۱۲ متر و پهنای ۱۵۷ متر، بزرگترین ساختار کروی شکل در جهان خواهد بود. این ساختمان دارای صفحه نمایش با وضوح ۱۹۰۰۰ در ۱۳۵۰۰ پیکسل خواهد بود که بالاترین کیفیت و وضوح تصویر در جهان را خواهد داشت. گنبد کره به تنهایی ۱۳۰۰۰ تن وزن دارد و مساحت آن نیز ۲۰۴۰۰ مترمربع می باشد.

گروه ساختمانی شروع به ساخت سازه فولادی ۲۲۳ متری کرده اند که طرح کلی صفحه نمایش ال ای دی داخلی این مجتمع تفریحی را شکل می دهد و نگهدارنده سیستم صوتی خواهد بود.

Haptic Heloplotدر داخل، به عنوان بخشی از تکنولوژی تجربه همه جانبه از یک سیستم مادون صوت (سیستمی که به کمک آن لمس اشیا مجازی کاملا واقعی و ملموس است) استفاده خواهد شد که با به کارگیری ارتعاشات عمیق باعث می شود مهمانان کاملا فضای کنسرت و رویداد را احساس کنند. قسمت بیرونی کُره در حدود ۵۶۰۰۰ مترمربع نورپردازی با قابلیت برنامه ریزی خواهد داشت.

برج گالاتا

برج گالاتا، به حق سمبلی شایسته و بی‌نظیر برای شهر استانبول است. شهری که نه فقط به‌خاطر قدمت و تاریخچه‌اش سر زبان‌ها است، بلکه زیبایی، سرزندگی و گوشه به گوشه آن هم سحر‌ی باطل‌نشدنی دارد ! در ساختار نورپردازی این برج از روش غرفه سازی استفاده شده ست.

تمام قسمت های بالایی برج، خصوصاً کلاهک برج چراغانی شده است و در شب این چراغ‌ها روشن می‌شوند. این نورپردازی باعث شده تا گالاتا در شب هم از چشم‌‌ها پنهان نماند و با نورهای نارنجی و قرمز، در شهر بدرخشد. علاوه بر این، برج گالاتا هم مثل اکثر بناهای معروف و شناخته‌شده، نورپردازی سه‌بعدی دارد؛ نورپردازی سه‌بعدی و لیزری که در مراسم‌ها و جشن‌‌های خاص برای برج پخش می‌شود و زیبایی آن را دوچندان می‌کند. یکی از این مراسم‌ها که در همین مدت اخیر برگزار شد، جشن صدمین سال ملی شدن و پذیرش سرود ملی ترکیه بود. در این نمایش نور و تصاویری که روی برج گالاتا انجام شد چهره‌‌های برجسته‌ای از زمان مهاجرت ترک‌ها از آسیای میانه تا امروز دیده شد.

کلیسای رستاخیز سن‌پترزبورگ

از باشکوه‌ترین بناهای قرن ۱۸ کشور روسیه که در سن‌پترزبورگ قرار دارد، کلیسای رستاخیز سن‌پترزبورگ است.

به اعتقاد سازندگان این کلیسا که این باور به بسیاری از بازدیدکنندگان نیز سرایت کرده، عیسی مسیح از این کلیسا مجددا ظهور می‌کند و رستاخیز از این کلیسا آغاز خواهد شد.

طراح این کلیسا پیرو کاستیگلونی (Piero Castiglioni) معمار ایتالیایی است که به پیروی از معماری سبک باروک و نئوکلاسیک، کلیسای رستاخیز را طراحی کرده است. مدت زمان ساخت این کلیسا ۲۴ سال است. همچنین نورپردازی کلیسای رستاخیز طبق یک سیستم جدید است.

از آنجا که کلیسای رستاخیز اتفاقات بسیار مهمی همچون کشتار مارس ۱۸۸۱ که تزار دوم روسیه در آن جان داد را به خود دیده است، به آن ناجی خون نیز می‌گویند.

تفاوت این کلیسا با کلیساهای سن‌پترزبورگ در موزائیک‌های رنگی و گنبدهای همچون پیاز آن است که با کلیسای جامع سنت باسیل شباهت زیادی دارد. در پروژه نورپردازی این کلیسا تعداد سازه‌های نورافشانی توسط معماران آن افزایش یافته و منابع نوری جدید جایگزین شد. به‌جای نورپردازی‌های قدیمی از نور متال هالیدی دارای طیف نورهای گرم استفاده شده است. به این ترتیب طراحان توانستند سایه‌ها را به وسیله یک‌دست کردن نورها با استفاده از ترکیب نورهای مختلف، کنترل کنند و همچنین با استفاده از تکنیک نورپردازی سطحی ، نقاشی ها و ظرافت های روی نما را به خوبی نشان دهد.

برج خلیفه

نور پردازی منحصر به فرد برج خلیفه توانست در سال ۲۰۱۸ رکورد گنیس را به عنوان بزرگترین نورپردازی در جهان را به نام خود ثبت کند.

شناخته شده بود ، از ۲۸۰ چراغ متحرک (EMIRATE LIGHTS UP)در این نمایش که به عنوان در اطراف قاب ساختمان، بیش از ۴۰ دستگاه لیزر،۲۳۰ دستگاه نورپردازی زنون،۲۸۰ دستگاه نور پرداز همراه با صفحه نمایش های ال ای دی و چراغ پرتوهای ویژه ی دیگر استفاده شده بود تا بتواند برج خلیفه ۸۲۸ متری را غرق در دنیای نور کند .در این پروژه ی جذاب از نورپردازی پویا استفاده شده است.

یک تیم متشکل از بیش از ۳۰۰ مهندس، متخصص و مشاور را در اختیار داشت که تقریبا ۱۲۰ تن تجهیزات را ساختند و نصب کردند و بیش از ۲۹ کیلومتر کابل کشی انجام دادند.

ساختمان مرکز فرهنگی حیدر علی اف

این ساختمان یک مرکز مهم فرهنگی در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان است . طراحی این ساختمان پس از یک مسابقه بین المللی طراحی که در سال ۲۰۰۷ توسط  زاها حدید،  بانوی معمار شرقی که به راستی در همه ابعاد معماری و غیر معماری پروژه‌ی موفقی بوده ، انجام شده است و در نهایت در سال ۲۰۱۲ به اتمام رسید. روش نورپردازی هم از نوع غرفه سازی و کانتورینگ الهام گرفته شده است.

این مرکز با فضایی ۱۰ هکتاری نزدیک مرکز کنوانسیون باکو واقع شده است. به دلیل شکل مایع آن معروف است ، که معماران و طراحان جهانی آنرا به عنوان یک واکنش به معماری های سفت و سخت دوران اتحاد جماهیر شوروی و همچنین اشاره ای به خوشنویسی اسلامی و عناصر معماری سنتی آذری میدانند

کازینوی ال فلامینگو لاس وگاس

این کازینو در نورانی ترین نقطه ی زمین یعنی لاس وگاس قرار گرفته است که در تمامی سطح آن از لامپ های ال ای دی استفاده شده است و به سبک نورپردازی پویا طراحی شده است.

در مورد خود این بنا هم گفته میشود که اندازه ۷۲۲۲۹ متر میباشو و از سبک دکو آرت و مدیترانه ای برای ساخت و طراحی آن استفاده شده است. ۳۴۶۰ اتاق در داخل هتل این کازینو قابل سکونت است .

 ساختمان CASA BATLLO اسپانیا

اصیل ترین و رویایی ترین خانه ای که در بارسلونا ساخته شده این ساختمان است .سازه ی بالیو نماد اژدهایی است که روی سقف آن سنت جرج در حال کشتن آن اژدها است .

نمای ساختمان از موزاییک، شیشه و سرامیک ساخته شده و گونه عجیبی موج دار است. هنگامی که در زیر نور خورشید به آن نگاه می کنید احساس می کنید که ساختمان سوار بر موج ها شده و در حال حرکت است. در پنجره اتاق های ساخته شده که شبیه جمجمه ی سر و دندان اژدهاست نور هایی از چراغ ال ای دی کار گذاشته شده که در شب حالت پولکی و موج دار نما را نشان میدهد که این سبک نورپردازی سطحی است. این معماری که در زمان خود از سبک سه بعدی استفاده کرده است در نوع خود بی نظیر بوده است.

نمای کازا باتلو را با استفاده از نقاشی هایی که REFIC ANADOL هنرمند دیجیتال به نام

توسط هوش مصنوعی طراحی شده بود ، با استفاده از پروژکتور های سطح کازا باتلو روشن کرد . در این پروژه بیش از یک میلیارد تصاویری که به صورت آرشیوی در دسترس عموم هم قرار داشت استفاده میکرد وهمچنین با استفاده از هوش مصنوعی  داده‌هایی که به الگوریتم‌های سفارشی‌شده‌ای وارد شدند که داده‌های آب و هوای بارسلونا را برای تولید تصاویری که بر روی ساختمان پخش می‌شد، ترکیب می‌کرد.

OPERA HOUSE سیدنی

یکی از متمایزترین بناهای قرن بیستم از لحاظ هنر معماری بشمار می‌رود که در شهر ساحلی سیدنی و در ایالت نیو سات ولز کشور استرالیا قرار دارد. تالار اپرای شهر سیدنی در حال حاضر یکی از مهم‌ترین اماکن توریستی در کشور استرالیا به‌شمار می‌رود.

در ابتدا بر اساس نورپردازی بام و به کمک نورافکن ‌هایی از فواصل صد ها متر دورتر از بنا انجام می‌شد. متأسفانه این نور پردازی ایجاد سایه ‌های نامطلوبی در قسمت پایینی پوسته ‌ها را هم به همراه داشت. با انجام آزمایش های و شبیه سازی های فراوان سایه­ روشن‌ های مناسب با نصب پروژکتور های قوی ­تر در ایستگاه ‌های مخصوص نورپردازی در ۵۰۰ متری بنا و در جهت مخالف اسکله­ های گرد حاصل شد. لنزها و تجهیزات اُپتیکی بسیاری برای اجرای نور پردازی مورد نظر به‌ کار گرفته شد و سرانجام نورپردازی مناسب و مورد نظر مسئولان تحقق یافت. این نوع نورپردازی سبک پویا و سطحی را شامل میشود

EMPRE STATE  درمنهتن نیویورک

نورپردازی امپایر استیت علاوه‌بر کاربردهای اختصاصی، به‌عنوان جاذبه‌ی گردشگری نیز شناخته می‌شود. در نوامبر۱۹۹۳، اولین‌بار از نورافکن‌های عظیم بالای برج استفاده شد که پیروزی روزولت در انتخابات آمریکا را اعلام کردند. نورافکن‌‌های فشار قوی جدید در سال ۱۹۶۴ در طبقه‌ی هفتادودوم نصب شدند تا بالای ساختمان را نورپردازی کنند. در سال ۱۹۷۶، پیشنهاد جابه‌جایی هزار لامپ رشته‌ای موجود در برج با ۲۰۴ لامپ متال‌هالید جایگزین شدند. در همان سال، نورپردازی‌های ویژه‌ی قرمز و سفید و آبی به‌ مناسبت جشنی ملی در امپایر استیت نصب شدند.

از سال ۱۹۷۶، نورپردازی ویژه‌ای در بالای برج امپایر استیت اجرا شده که طبق رخدادهای فصلی و تعطیلات، قابلیت تغییر دارد. به‌‌علاوه، گروه‌ها و سازمان‌ها می‌توانند ازطریق وب‌سایت امپایر استیت برای نورپردازی در مناسبت‌‌های خاص درخواست دهند. رخدادهای متعددی همچون قدردانی از افراد گوناگون، حمایت از تیم‌های ورزشی نیویورک، سال‌روز مرگ افراد مشهور و موارد مشابه، همگی در نورپردازی‌های مناسبتی امپایر استیت لحاظ می‌شوند.

در سال ۲۰۱۲، همه‌ی لامپ‌های متال‌هالید امپایر استیت با ۲۰۰/۱ لامپ LED جدید جایگزین شد که رنگ‌های ارائه‌شدنی در نورپردازی را از ۹ به ۱۶ میلیون افزایش داد. سیستم جدید کنترل کامپیوتری دارد و جلوه‌های مدرن‌تری در نورپردازی‌ها به برج می‌دهد.

Luxor casino لاس وگاس

کازینو لوکسور در لاس وگاس یک هتل کازینوی ۳۰ طبقه است که در انتهای نوار جنوبی لاس وگاس ، پارادایس واقع شده است.این کازینو در سال ۱۹۹۳ افتتاح شد. وجه تمایز این کازینو نور متمرکزسفیدی است که توسط ۳۹ لامپ زنون ۷۰۰۰ وات به آسمان فرستاده میشود . این بنا به صورت یکی از اهرام ثلاثه مصر طراحی شده که به آن شهر اقصر نیز میگویند .

در نوک بالایی هرم این لامپ ها کار گذاشته شده اندو در شب تا ۲۷۵ مایل (۴۴۳ کیلومتر ) را روشن میکند . از سال ۲۰۰۸ برای جلوگیری از مصرف برق بیش از حد تنها نیمی از این لامپ ها روشن میشود.

سالن کنسرت والت دیزنی

تالار کنسرت والت دیزنی، نمای بیرونی ترکیبی از اشکال بکر و زاویه دار است و نمادی از حرکت موسیقی و حرکت لس انجلس است. این طرح از طریق مدل های کاغذی و طرح هایی که مشخصه فرآیند گری است توسعه یافته است. انحنای سفارشی نیاز به یک سازه فولادی بسیار خاص داشت ، از جمله ستون های جعبه ای که در قسمت ۱۷ در سمت شمال ساختمان کج شده اند.

تابلوها و منحنی های منحصر به فرد نما در روز روشن شده و پس از تاریکی توسط چراغ های شهری رنگ می شوند. در ابتدا قرار بود این بنا به صورت سنگی پوشیده شود ، اما پس از اتمام موزه گوگنهایم بیلبائو ، پسر عموی تیتانیومی با روکش تالار کنسرت ، مواد قابل انعطاف بیشتری انتخاب شدند. در این سازه از روش نورپردازی پویا استفاده شده است.

موزه ی علم و هنر سنگاپور

این بنا که در خلیج مارینا سنگاپور قرار دارد یاد آور گل نیلوفر آبی است که دلیل محبوبت آن همین است . توسط موشه صفدی طراحی و ساخته شده است .سطح این بنا از نوعی فایبر گلاس ضد آب ساخته شده است . نورپردازی این مجموعه به صورت سطحی میباشد و با استفاده از پروژکتور هایی که در اطراف این سازه قرار گرفته است نورپردازی میشود .

همچنین از نورپردازی پویا نیز جذابیت دوچندانی به این مجموعه داده است.

مرکز ملی ورزش های آبی پکن

این سازه که به مکعب آب معروف است در سال ۲۰۰۸ برا میزبانی از بازی های پارالمپیک ساخته شد.الگوی ساختاری این بنا از حباب های بریده شده ی صابون الهام گرفته شده و از کارگزاری شیشه ها حبابی روی بدنه ی فولادی ساخته شده است و همچنین این سازه جزو بناهای سبز به حساب می آید زیرا میزان کربن و گرمای تولید شده ار طریق نورپردازی صفر است. نحوه ی نور پردازی این بنا به صورت سطحی و موشن است.

مهمانخانه کوبه ژاپن

در سال ۱۹۹۵ شهر کوبه ی ژاپن زلزله ی شدیدی آمد که باعث مرگ ۶۰۰۰ نفر و خسارتی قریب به ۱۰۰ میلیارد دلار شد . بازمانده ها تا انجام عملیات نجات بدون برق و آب و در تاریکی می گذراندند. به همین دلیل دولت ایتالیا تصمیم گرفت ۰۰۰/۲۰۰ لامپ رنگ شده به آنها هدیه کند. این نه تنها باعث استفاده افراد ازروشنایی بود بلکه این لامپ ها نماد برگشتن آن ها به زندگی هم بود. این نما به کمک کارگردان های هنری ایتالیایی هر ساله تغییر دکور میدهد و به شکل خاصی طراحی میشوند .

این رویداد برای بزرگداشت مردمی که در زلزله جان خود را از دست دادند هر ساله در همان تاریخ برگزار میشود.

منابع :

Kobe Luminarie: Japan’s Wonderful Winter Illumination

https://www.arup.com/projects/chinese-national-aquatics-center

https://www.marinabaysands.com/museum.html

https://www.laphil.com/about/our-venues/about-the-walt-disney-concert-hall

https://en.wikipedia.org/wiki/Empire_State_Building

https://www.vividsydney.com/

https://www.casabatllo.es/en/

https://www.caesars.com/flamingo-las-vegas

https://en.wikipedia.org/wiki/Heydar_Aliyev_Center

https://en.wikipedia.org/wiki/Burj_Khalifa

https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g293974-d295194-Reviews-Galata_Tower-Istanbul.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Sphere_at_The_Venetian_Resort

https://en.wikipedia.org/wiki/Burj_Al_Arab

https://www.telegraph.co.uk/travel/travel-truths/famous-waypoints-aviation-luxor-sky-beam/

https://en.wikipedia.org/wiki/Eiffel_Tower